Oldukça uzun zamandır, bilim adamları ve doktorlar yüksek psikoaktif etkiye sahip kenevir çeşitlerin düzenli tüketimi ile ilişkili çeşitli psikolojik rahatsızlıkların olası riski ile ilgilenmektedir. Yakın zamanda bu sorunun cevabını İngiltereli bilim adamları, Avrupa birliğinde ve Brezilya’da yaşayan ve psikozların farklı formları teşhis edilen 901 hastanın kişisel hasta raporlarını analiz ederek vermeye çalıştı. Çalışma sonuçları salı günü Lancet tıp dergisinin son baskısının sayfalarında yayınlandı: THC içeriği yüksek kenevir türlerin düzenli tüketimi ve psikoz tezahürü arasında belli bir korelasyon olduğunu belirtti. Makale yazarları mevcut bağın henüz bitkinin psikoaktif kanabinoidlerin bu sapmalara neden olabileceğinin bir kanıtı olmadığını da belirtti.
Esrar sık tüketimi ile psikoz tezahürü arasındaki bağlantı?
Uzun süredir doktorlar eğlence amaçlı düzenli kenevir tüketimi ve farklı psikolojik rahatsızlıkların tezahürü arasında bir bağlantı kurmaya çalışıyorlar. Aynı zamanda geçen yüzyıl boyunca farklı ülkelerin yetkilileri, kenevirin yasadışı ve sıkı kurallar çerçevesinde tutmak için, güvenilir bir bahane olarak bu tür çalışmaları kullanmaya çalışıyorlar. Bu çalışmalar ve bulguları bağımlılık geliştirme veya psikolojik hastalıkların ortaya çıkma riski ile ilişkilendirilmeye çalışılsa da aynı çalışmalar benzer vakaların ortaya çıkmasının karmaşık bir şekilde birbirine bağlı birçok faktörlerin de etkileyebileceğini belirtti. Yapılan yeni çalışmalar da benzer sonuçlara bağlıdır.
Peki deneyleri sırasında İngiliz bilim adamları ne bulmayı başardı? Çalışma verileri Avrupa ve Brezilya’da 11 farklı şehirde 2010 ile 2015 yılları arasında toplandı. Bilgi toplama sürecinde bilim adamları, anketten bir yıl önce “psikoz” tanısı alan 901 kişiyle röportaj yaptı. Toplanan verileri analiz ettikten ve olası üçüncü faktörleri göz önünde bulundurduktan sonra, ankete katılan hastaların endikasyonları, daha önce hiç kenevir kullanmamış gönüllü 1237 kişinin yanıtladığı anket sonuçları ile karşılaştırıldı. Sonuç olarak istatistikler ortalama olarak düzenli yüksek THC içeriğine sahip kenevir türleri kullanan insanlar, esrar kullanmayan insanlardan ziyade psikoz ve diğer zihinsel sapmaları geliştirme eğiliminde olabileceğini gösterdi. Esrar tüketici grubunda psikoz gelişme riski %5 daha yüksekken, eğlence amaçlı kenevir kullanmayan grupta bu ortalama %5 daha düşük olduğunu tespit ettik dediler.
Şunu belirtmek gerekir ki çalışma “yüksek THC içeriğine sahip kenevir” tanımını açık bir şekilde tanımlamıyor. Araştırmacılar çalışmaların bitki materyali üstünde olduğunu ve bitki özlerini kapsamadığını ve genel olarak bu kategoriye aktif maddelerin toplam sayısının THC %10’undan fazlasını içeren herhangi bir esrar çeşidi tanımlandığı ve İngiltere makamları tarafından “Skunk”” cinsi kenevir olarak tanımlanan kenevir çeşitlerini kapsamaktadır. Başka bir deyişle “yüksek THC içeriğine sahip kenevir” kavram tanımı altına günümüzde bulunan ve rekreasyon amaçlı da kullanılan, kelimenin tam anlamıyla her modern sınıf girmektedir.
Yapılan araştırmanın sonuçlarında bilim adamları keneviri psikoz ve zihinsel sapmaların oluşumu için doğrudan suçlamasa da yine de esrar yayılımı ile ilgili kısıtlamaların, nüfus arasında önemli ölçüde bu tür zihinsel sapmaların çoğalma riskini azaltabileceğini vurgulamaktadır. Öte yandan çalışma sonucu zihinsel rahatsızlıkların ortaya çıkma riskinin ortalama seviyesinin yanı sıra ortaya çıkan çeşitli zihinsel sapmaların, son on yılda yapılan diğer 11 benzer çalışma sonuçları ile arasında belirgin bir şekilde farklılık gösterdiğini kabul etmektedir.
Ters bulgular: insanlar psikoz ve semptomlarının tedavisinde kenevir kullanabilir
Eleştirmenler yeni yapılan araştırma sonuçlarını şu şekilde yorumladı: “kenevir tüketimi ile psikoz tezahürü arasında bir korelasyon olması, kenevir bitkisi kullanımının bu rahatsızlıkları ortaya çıkardığı veya ilerlemesine neden olduğunu göstermemektedir”. Yapılan araştırmanın ekip başkanı Dr. Martha Forti düzenli esrar tüketiminin bir sonucu olarak psikoz riski sadece “potansiyel bir sonuç olup, bilimsel olarak kanıtlanmış bir düzenlilik değildir” dedi.
Çalışma bulguların eleştirmenlerinden Liverpool Üniversitesi’nde psikoloji ve epidemiyoloji profesörü olan Dr. Susan Gage, çalışma yazarlarının toplanan verileri yanlış yorumlayabilme ihtimallerinin olduğunu belirtti. Özellikle doktor meslektaşlarının psikoz tezahürü ve sık esrar tüketimi arasındaki ters korelasyonu göz önünde bulundurmadıklarını belirtti. Araştırmacılar, bitkinin tüketiminin psikoz tezahür risklerini artırabileceğini ileri sürdü, çünkü bu tür görüşler çoğu tıp uzmanı tarafından kabul ediliyor, fakat zaten zihinsel sapmaların tezahürüne eğilimli kişilerin psikolojik rahatsızlıkların semptomlarının kendi kendine tedavi etme yöntemi olarak kenevir kullandıkları göz önünde bulundurulmadı.
Kenevirin psikolojik hastalıkların ortaya çıkma riskini artırabilir teorisine güvenmek için doktorlar büyük bir eğilim gösterse de bilim adamları henüz kanabinoidlerin insan beyninin işleyişi üzerinde hangi mekanizmaların bunun gibi olumsuz etkiler gösterdiğini bilememekte.
Araştırmanın ve yapılan anketin kendisi hakkında konuşmak gerekirse doktor D.Forti ve meslektaşları, hastalara kenevir tüketimi ile ilgili soruları psikolojik rahatsızlıkların ilk semptomlarının ortaya çıkmasından önceki periyodlarda soruyorlardı. Ankete katılanların tanıyı almadan önce ne kadar süre boyunca kenevir kullandıkları ve onlardan kenevir kullanımının kişisel nedenlerini sorulmadığı gibi, ayrıca deneye katılanların kendi kendine tedavi etme amaçlı kenevir kullanabileceğini ihtimali hesaba katılmadı.
Her iki durumda da araştırmacılar toplanan verilerin analizinde hata ve yanlışlıklar olasılığını inkâr etmiyor ve ek olarak, bu hipotezi onaylamak veya reddetmek için, esrarın psikoz ile bağlantısı veya gelişimi üzerine araştırma yapmaya devam etmeleri için doktorlara seslendi. Özellikle farklı psikolojik rahatsızlıklardan mustarip olanlar ve esrar içicileri ile yapılacak basit anketlere ek olarak, bilim adamları sinir sisteminin ve beynin kannabinoidlerin etkisine maruz kalmasının biyolojik mekanizmalarına dikkat etmeli ve psikoz risklerinin olası nörofizyolojik nedenlerini belirlemelidir.
